در تحلیل تکنیکال بازارهای مالی، یکی از مهم‌ترین مفاهیم «نوسان» است یعنی میزان حرکت قیمت و بزرگی دامنه آن در بازه زمانی مشخص. بسیاری از ابزارهای تحلیل تکنیکال بیشتر بابت جهت قیمت (صعودی یا نزولی بودن) به‌کار می‌روند؛ ولی ابزارهایی هم وجود دارد که دقیقا همین «میزان حرکت قیمت» را اندازه می‌گیرند. ATR یکی از این ابزارهاست که در بازار فارکس و دیگر بازارها کاربرد فراوان دارد.
ATR چیست؟
ATR مخفف Average True Range است و توسط J. Welles Wilder Jr. معرفی شده است. این شاخص برای سنجش نوسان قیمت طراحی شده است، نه برای تعیین جهت روند.
به زبان ساده، ATR نشان می‌دهد که قیمت (مثلاً یک جفت ارز در بازار فارکس) در یک بازه زمانی مشخص به‌طور متوسط چقدر حرکت کرده است. وقتی ATR عددی بزرگ است یعنی نوسان زیاد است؛ وقتی عدد کوچک است یعنی بازار کم‌تحرک یا تثبیت شده است.
نکته مهم: ATR جهت قیمت را نشان نمی‌دهد یعنی نمی‌گوید بازار بالا می‌رود یا پایین، فقط می‌گوید حرکت زیاد یا کم است.
فرمول محاسبه و اجزای آن
برای اینکه فهم ATR بهتر شود، در ادامه فرمول و اجزایش را مرور می‌کنیم البته لازم نیست حتما خودتان محاسبه کنید چون پلتفرم‌های معاملاتی معمولا این کار را انجام می‌دهند، اما درک فرمول به تصمیم‌گیری بهتر کمک می‌کند.
ابتدا باید «True Range (TR)» یعنی دامنه واقعی قیمت را محاسبه کرد. TR بزرگ‌ترین مقدار از سه عدد زیر است:
- (قیمت بالا) – (قیمت پایین) دوره جاری
- قدر مطلق (|) (قیمت بالا دوره جاری – قیمت بسته شدن دوره قبلی) (|)
- قدر مطلق (|) (قیمت پایین دوره جاری – قیمت بسته شدن دوره قبلی) (|)
سپس ATR برای بازه مثلا ۱۴ دوره‌ای به روش زیر محاسبه می‌شود:
ATRt=(ATRt−1×(n−1)+TRt)n\text{ATR}_\text{t} = \frac{(\text{ATR}_{t-1} \times (n-1) + \text{TR}_t)}{n}
که n عدد دوره است (مثلاً 14).
که n عدد دوره است (مثلاً 14).
در جدول زیر، مقایسه‌ای میان مفاهیم و کاربردها آمده است تا دیدتان روشن‌تر شود:
| مفهوم | توضیح |
| True Range (TR) | دامنه واقعی حرکت قیمت در یک دوره، با در نظر گرفتن شکاف قیمت از دوره قبلی |
| Average True Range (ATR) | میانگین TR در بازه مشخص، معیاری برای نوسان قیمتی |
| دوره معمول | معمولا ۱۴ دوره؛ اما بسته به تایم‌فریم می‌تواند کمتر یا بیشتر شود (Fidelity) |
| جهت | هیچ! ATR جهت رشد یا نزول را نشان نمی‌دهد، بلکه «میزان حرکت» را نشان می‌دهد |
اهمیت ATR در تحلیل تکنیکال و بازار فارکس
در بازار فارکس، به‌عنوان بازاری با حجم بالا و نوسان قابل توجه، ابزارهایی که به تحلیل «میزان حرکت قیمت» کمک می‌کنند بسیار مهم هستند. ATR دقیقاً چنین کاری می‌کند. با کمک ATR می‌توان:
- تشخیص داد آیا بازار در دوره کم‌نوسان (consolidation) قرار دارد یا نوسان در حال افزایش است.
- برای تعیین سطوح توقف زیان (stop-loss) و حجم معامله با توجه به نوسان بازار استفاده کرد.
- احتمال شروع روند جدید یا شکست را در زمانی که نوسان کم بوده و به‌یکباره افزایش می‌یابد ارزیابی کرد.
به عبارت دیگر، ATR یکی از ابزارهای مدیریت ریسک خوب در بازار فارکس است.
کاربردهای عملی ATR در بازار فارکس
در این بخش، به چند سناریوی کاربردی برای استفاده از ATR در تحلیل فارکس می‌پردازیم.
تنظیم Stop-Loss بر پایه ATR
اگر بدانید جفت ارز مورد نظر شما در بازه زمانی تعیین‌شده به‌طور متوسط مثلا ۵۰ پیپ حرکت می‌کند، می‌توانید برای قرار دادن استاپ از ضریب ATR استفاده کنید. برای مثال استاپ را در سطح ورود ± (۱.۵ × ATR) بگذارید. این روش باعث می‌شود استاپ شما با نوسان بازار هماهنگ شود و در جریان نوسانات طبیعی بازار زود از معامله خارج نشوید.
در بازار فارکس، این یعنی مثلا اگر ATR برای EUR/USD روی تایم‌فریم روزانه برابر با ۶۰ پیپ باشد، می‌توانید استاپ را ۶۰×۱.۵ = ۹۰ پیپ فاصله قرار دهید (به‌علاوه ضریب مدیریت ریسک خود).
تعیین حجم معامله (Position Sizing)
با کمک ATR می‌توان تعیین کرد که با توجه به نوسان فعلی، چقدر ریسک می‌کنم و حجم معامله را متناسب تنظیم کنم. اگر نوسان زیاد است، حجم را پایین بیاورید. اگر نوسان کم است، می‌توان با احتیاط حجم را افزایش داد.
مثال: اگر می‌خواهید حداکثر ۱۰۰ دلار در یک معامله ریسک کنید، جفت ارز شما هر پیپ ۱۰ دلار است، ATR برابر ۴۰ پیپ است، استاپ را ۱×ATR =۴۰ پیپ قرار می‌دهید، ریسک در این معامله = ۴۰ ×۱۰ =۴۰۰ دلار (که بیشتر از ۱۰۰ دلار است). پس باید حجم را طوری انتخاب کنید که ریسک واقعی شما ۱۰۰ دلار شود.
تشخیص شرایط «کم‌نوسان به بالا‌نوسان» (Breakout)
یک تکنیک محبوب این است که زمانی که ATR به سطوح پایین تاریخی می‌رسد، احتمال وقوع شکست (Breakout) و افزایش نوسان بالاتر می‌رود. یعنی در بازار فارکس، زمانی که ATR خیلی کم شده است یعنی بازار مدت زیادی تثبیت شده، احتمالاً دارد برای حرکت بزرگ آماده می‌شود.
بنابراین تحلیل‌گر می‌تواند روی جفت ارزی تمرکز کند که ATR پایین دارد و منتظر شکست نوسان باشد — سپس با مشاهده افزایش ATR، وارد معامله شود.
ترکیب ATR با سایر ابزارها
ATR به‌تنهایی جهت بازار را نمی‌گوید. پس بهتر است آن را با ابزارهای دیگر مانند سطوح حمایت/مقاومت، روندها، اندیکاتورهای دیگر ترکیب کنیم. مثلا اگر ATR افزایش یافته و قیمت در سطح مقاومت قرار دارد، احتمال شکست مقاومتی وجود دارد.
همچنین می‌توان از ATR برای خروج از معامله استفاده کرد: اگر ATR شروع به کاهش کند، یعنی نوسان بازار کم شده و احتمال اینکه روند ضعیف شود یا برگشت داشته باشیم بالاتر است ممکن است زمان خروج باشد.
مزایا و محدودیت‌ها
مثل هر ابزار تحلیل تکنیکال، ATR نقاط قوت و محدودیت‌هایی دارد.
مزایا:
- ساده و قابل فهم
- مناسب برای تنظیم استاپ و مدیریت ریسک
- کاربردی در بازار فارکس که نوسان بخش مهمی از آن است
- با تایم‌فریم‌های مختلف کار می‌کند.
محدودیت‌ها:
- ATR دیرتر واکنش می‌دهد چون میانگینی است از داده‌های گذشته یک اندیکاتور تأخیری به‌حساب می‌آید.
- ATR جهت حرکت را نشان نمی‌دهد؛ بنابراین نمی‌تواند سیگنال مستقل خرید یا فروش بدهد، باید با ابزار دیگر همراه شود.
- در بازارهای بسیار ناپایدار یا زمانی که نوسان به‌صورت ناگهانی رخ می‌دهد، ممکن است ATR دیرتر واکنش دهد یا سیگنال‌های متناقض دهد.
- تفاوت در تایم‌فریم‌ها و جفت ارزها می‌تواند باعث شود کاربرد ATR متفاوت شود (یعنی عدد ATR در EUR/USD ممکن است با جفت ناپایدار دیگر خیلی فرق کند).
مثال واقعی برای بازار فارکس
فرض کنیم شما روی جفت ارز EUR/USD و تایم‌فریم روزانه کار می‌کنید. بررسی ATR نشان می‌دهد که این جفت ارز در بازه زمان اخیر ATR حدوداً ۵۰ پیپ داشته است.
- بازار وارد فاز تثبیت شده است و ATR به‌مدت چند هفته کاهش پیدا کرده است به‌عبارت دیگر نوسان کاهش یافته.
- شما منتظر هستید که یک شکست (مثلاً شکستن سطح مقاومت یا حمایت) رخ دهد. در همین حین ATR شروع به افزایش می‌کند به مثلاً ۹۰ پیپ.
- این افزایش ATR به شما می‌گوید که بازار وارد فاز نوسان بیشتر شده است و احتمال روند جدید افزایش یافته است.
– شما در نقطه شکست وارد معامله می‌شوید، استاپ را (مثلاً) ۱×ATR یا ۱.۵×ATR دورتر قرار می‌دهید (یعنی بین ۹۰ تا ۱۳۵ پیپ) و حجم را نیز طوری تعیین می‌کنید که با این استاپ، ریسک شما معقول باشد.
در ادامه، اگر بازار در جهت شما حرکت کرد، وقتی ATR شروع به کاهش کرد یعنی نوسان کم شده است، می‌توانید تصمیم بگیرید بخشی از سود را خارج کنید یا استاپ را نزدیک‌تر ببرید.
توصیه‌های ویژه برای استفاده از ATR در فارکس
- همیشه ATR را در تایم‌فریم مربوط به سبک معاملاتی خود بررسی کنید (مثلا روزانه برای سویینگ، ساعتی برای اسکالپینگ).
- به تنهایی ATR را به‌عنوان سیگنال ورود استفاده نکنید؛ حتماً شرایط قیمت، سطوح کلیدی و سایر اندیکاتورها را بررسی کنید.
- در دوره‌های کم‌نوسان، ممکن است فرصت‌های معامله کمی باشد؛ ولی وقتی ATR بالا می‌رود، فرصت‌ها افزایش می‌یابد پس زمان مناسب و مدیریت ریسک را فراموش نکنید.
- برای استاپ گذاشتن، استفاده از متفاوت بین حساب‌های معاملاتی ممکن است ضروری باشد (به‌ویژه اگر جفت ارزی، اسپرد یا رفتار متفاوت دارد).
- مشابه سایر ابزارها، در حساب دمو تمرین کنید تا دیدتان نسبت به عدد ATR و کاربردش در جفت ارزهای مختلف افزایش یابد.
جمع بندی
الگوی ATR ابزاری بسیار کاربردی برای تحلیل بازار فارکس و هر بازاری است که حرکت قیمت و نوسان اهمیت دارند. اگر بدانید چگونه آن را محاسبه و تفسیر کنید و چگونه در ترکیب با سایر ابزارها استفاده شود، می‌تواند به شما در مدیریت بهتر ریسک، تعیین استاپ‌های منطقی، تعیین حجم مناسب معامله و تشخیص شرایط شکست یا روند جدید کمک کند.
به یاد داشته باشید که ATR جهت قیمت را نشان نمی‌دهد بلکه میزان حرکت قیمت را می‌سنجد. پس همواره با تحلیل جهت و سطوح بازار جفت شود تا قدرت آن بیشتر شود.
