İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkian, Azerbaycan’ı Nahçıvan’a bağlayacak koridor projesini görüşmek üzere Ermenistan’ı ziyaret ediyor. Tahran, bu girişime kesin bir şekilde karşı çıkıyor. ABD aracılığıyla yapılan barış anlaşmasının bir parçası olan proje, İran’da bölgedeki olası Amerikan varlığı nedeniyle ciddi endişe yaratmış durumda.
“Trump Route for International Peace and Prosperity” (TRIPP) adı verilen koridor, bu ayın başında Washington’da Ermenistan ve Azerbaycan arasında imzalanan anlaşmanın temel unsurlarından biri. Anlaşmaya göre ABD, güzergâhın geliştirilmesinde özel haklara sahip olacak ve iki ülkeyle enerji, ticaret ve teknoloji (yapay zekâ dahil) alanlarında iş birliğini artıracak.
İran’dan ABD etkisi uyarısı
Erivan’a hareketinden önce Pezeşkian, bölgede Amerikan şirketlerinin varlığını “kaygı verici” olarak niteledi ve bu konuyu Ermeni yetkililerle gündeme getireceğini söyledi. İran, sınırına yakın geçecek bu hattı sert bir şekilde reddediyor. Tahran uzun süredir, Zengezur Koridoru olarak da bilinen projenin İran’ı Ermenistan ve Kafkasya’dan izole edeceğini ve yabancı güçlerin sınırlarına konuşlanmasına imkân tanıyacağını savunuyor.
8 Ağustos’ta anlaşmanın imzalanmasından bu yana İran, uyarılarını artırarak projenin ABD’nin Kafkasya’da nüfuz kurma stratejisinin parçası olabileceğini öne sürüyor. İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi, konuyu “hassas” olarak nitelendirdi. Ermeni yetkililer ise İran’a, projede ABD askeri ya da güvenlik şirketlerinin yer almayacağı konusunda güvence verdi.
Moskova destekliyor, Tahran direniyor
Rusya gibi ülkeler projeyi istikrar ve refah için olumlu bir adım olarak karşılasa da İran taviz vermiyor. İran liderinin kıdemli danışmanı Ali Ekber Velayeti, Tahran’ın Moskova’nın tavrından bağımsız olarak projeyi engelleyeceğini açıkladı. Velayeti, Trump’ın Kafkasya yaklaşımını “emlak anlaşmasına” benzeterek bunun sonunda Amerikan güçleri için bir “mezarlık” olacağını söyledi.
Moskova da anlaşmayı destekledi ancak dış müdahaleye karşı uyardı ve kalıcı çözümlerin bölge ülkelerinin kendileri tarafından geliştirilmesi gerektiğini vurguladı.
Arka plan
Koridor projesi, Ermenistan ile Azerbaycan arasında süregelen gerilimlerin ortasında gündeme geliyor. İki ülke, 1980’lerin sonundan bu yana Dağlık Karabağ nedeniyle birçok kez savaştı. 2023’te Azerbaycan bölgenin kontrolünü geri alarak büyük bir kısmı Ermeni olan nüfusu yerinden etti; bu mesele hâlen bölgenin en tartışmalı konularından biri.
