ABD Başkanı Donald Trump, yarı iletken ithalatına %300’e varan gümrük vergileri getirmekle tehdit etti. Ancak bu vergiler, ABD’de fabrika ya da araştırma tesisi kurmayı taahhüt eden şirketler için istisna tutulacak.
Trump bu hamleyi iç yatırımları teşvik etme stratejisi olarak sunsa da, uzmanlar bunun küresel tedarik zincirlerini bozabileceği ve halihazırda ABD’de üretim yapan firmaları bile cezalandırabileceği konusunda uyarıyor.
Trump’ın planının ayrıntıları
Trump, 7 Ağustos’ta Beyaz Saray’daki etkinlikte %100’lük bir tarife açıkladıktan sonra çok az ayrıntı paylaşıldı.
Yatırım sözünü yerine getiren şirketlerin muaf tutulacağını söyledi ancak yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere geriye dönük olarak vergi uygulanabileceğini ekledi.
“Eğer ‘fabrika kuracağım’ deyip kurmazsanız… daha sonra dönüp hesapları çıkarır, sizden alırız” dedi.
11 Ağustos’ta Air Force One’da konuşan Trump, tarifelerin %200–300’e kadar çıkabileceğini belirtti ve yakında daha fazla detay paylaşacağını duyurdu.
Neden çiplere vergi?
Trump’ın amacı yarı iletken üretimini ABD’ye geri çekmek ve yabancı tedarikçilere bağımlılığı azaltmak.
Kanadalı TechInsights’ın başkan yardımcısı G. Dan Hutcheson’a göre hedef, ABD’de üretimin maliyet dezavantajını tersine çevirmek; bu hedefle uyumlu şirketlere ise muafiyet tanımak.
Tarifeler ayrıca daha geniş bir jeopolitik amaç taşıyor: ABD’nin ithal çiplere bağımlılığını azaltmak ve Washington’un Çin ile teknolojik rekabetindeki konumunu güçlendirmek. 2024’ün başlarında Trump yönetimi, Çin’in yarı iletken ticaret uygulamaları ve yabancı çiplere bağımlılığın ulusal güvenlik riskleri hakkında 301 ve 232. maddeler kapsamında soruşturmalar başlatmıştı.
Kimler etkilenebilir?
ABD’de yatırım yapan yabancı teknoloji devleri, örneğin TSMC ve Samsung, muhtemelen muaf tutulacak.
Diğer uluslararası çip üreticileri, özellikle Çin’deki firmalar üzerindeki etkiler ise her iki taraftaki düzenleyici engeller nedeniyle belirsiz.
Lee Kuan Yew Kamu Politikası Okulu’ndan Yongwook Ryu’ya göre yarı iletkenlere yönelik bu tür sektör bazlı tarifeler, genel ticari kaygıların ötesinde, ABD’nin teknolojik liderliğini güçlendirmeyi ve Çin’i sınırlandırmayı hedefliyor.
ABD’nin çip ithalatının boyutu
Amerikan Girişimcilik Enstitüsü’ne göre ABD, 2024 yılında yaklaşık 40 milyar dolarlık çip ithal etti. Bu çipler ağırlıklı olarak Tayvan, Malezya, İsrail, Güney Kore, İrlanda, Vietnam, Kosta Rika, Meksika ve Çin’den geldi.
Ancak bu rakam tüm resmi yansıtmıyor: çipler çoğu zaman montaj veya paketleme için sınırları defalarca geçiyor.
Chip War kitabının yazarı Chris Miller, ABD’ye ayrıca yaklaşık 50 milyar dolarlık çipin akıllı telefon, otomobil ve ev aletleri gibi ürünlerin içinde girdiğini tahmin ediyor. Bunların birçoğu ilk etapta ABD’de üretilip, test ve montaj için yurt dışına gönderildikten sonra yeniden ithal ediliyor.
Küresel sektör neden endişeli?
Trump’ın planı, halihazırda ticari gerilimlerle sarsılan sektöre yeni bir belirsizlik ekledi.
Economist Intelligence Unit’ten Nick Marro’ya göre henüz uygulama detayları net değil; vergiler ABD’de üretilen çiplere ya da nihai ürünlerde yer alanlara da uygulanabilir.
Eğer vergiler çip içeren ürünlere de uygulanırsa, bu durum elektronik, ev aletleri, otomotiv ve yedek parça sektörlerine kadar yansıyabilir.
Miller uyarıyor: Şirketler ilk aşamada maliyetleri üstlenebilse de, uzun vadede hem ABD’de hem de dünyada tüketiciler asıl yükü omuzlamak zorunda kalacak.
