با اجرای سامانه ردیابی جدید، چین کنترل صادرات مگنت‌های عناصر نادر را افزایش داده و زنجیره تأمین جهانی را تحت فشار قرار داده است.
چین با راه‌اندازی سامانه‌ای ملی برای ردیابی صادرات مگنت‌های عناصر نادر، مرحله‌ای تازه در سیاست‌های سخت‌گیرانه خود نسبت به منابع استراتژیک آغاز کرده است. این اقدام هم‌زمان با اعمال محدودیت‌های صادراتی جدید، نگرانی‌های گسترده‌ای در میان صنایع جهانی، به‌ویژه حوزه خودرو، فناوری و انرژی‌های پاک ایجاد کرده است.
سامانه ردیابی صادرات؛ آغاز فصل جدید در سیاست معدنی چین
منابع آگاه گزارش داده‌اند که چین از هفته گذشته یک سیستم ملی آنلاین برای نظارت و ردیابی صادرات مگنت‌های عناصر نادر راه‌اندازی کرده است. این سامانه از صادرکنندگان می‌خواهد اطلاعات دقیق‌تری از معاملات خود، شامل حجم صادرات و هویت خریداران، به دولت ارائه دهند. این اقدام، بخشی از سیاست گسترده‌تر چین برای تقویت کنترل بر زنجیره تأمین مواد معدنی کمیاب تلقی می‌شود.
محدودیت‌های صادراتی؛ از اعلام تا اجرای سخت‌گیرانه
چین در ماه آوریل سال جاری میلادی، محدودیت‌های صادراتی جدیدی بر هفت عنصر نادر سنگین و مگنت‌های وابسته به آن‌ها اعمال کرد. این محدودیت‌ها نیازمند دریافت مجوز صادرات برای هر محموله هستند. از آن زمان، تاخیر در صدور مجوزها باعث شده تا زنجیره‌های تأمین در صنایع حساس به شدت دچار اختلال شوند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ بین‌المللی از جمله خودروسازان، اعلام کرده‌اند که کاهش دسترسی به این مواد، برخی خطوط تولید را به توقف کشانده است.
اختلال در بازار جهانی؛ پیامدهای مستقیم تصمیم پکن
با توجه به نقش کلیدی چین در تولید بیش از ۹۰ درصد مگنت‌های عناصر نادر جهان، هرگونه محدودیت یا تأخیر در صادرات این کشور تأثیر مستقیمی بر بازارهای جهانی دارد. صنایع وابسته مانند تولید خودروهای برقی، توربین‌های بادی، دستگاه‌های پزشکی و تجهیزات دفاعی، همگی تحت تأثیر این تصمیم قرار گرفته‌اند. ذخایر محدود در شرکت‌های خارجی، زنگ خطری برای وابستگی بیش از حد به چین تلقی می‌شود.
امیدها برای لغو محدودیت‌ها؛ واقعیت یا خیال؟
پس از توافق تجاری اخیر میان چین و ایالات متحده در ژنو، برخی تحلیل‌گران امیدوار بودند که این محدودیت‌ها موقتی باشند و در راستای کاهش تنش‌های تجاری برداشته شوند. با این حال، اقدامات عملی چین، از جمله راه‌اندازی سامانه ردیابی، نشان می‌دهد که این کشور در مسیر تثبیت کنترل خود بر این صنعت گام برداشته است. تحلیل‌گران معتقدند که این اقدامات بخشی از استراتژی درازمدت پکن برای حفظ مزیت ژئو‌اقتصادی در بازار عناصر نادر است.
اهرم استراتژیک در سیاست خارجی چین
تیم ژانگ، بنیان‌گذار شرکت تحقیقاتی Edge Research در سنگاپور، معتقد است که چین عناصر نادر را به‌عنوان یکی از اهرم‌های کلیدی قدرت در سیاست خارجی خود می‌بیند. وی در این باره می‌گوید: «احتمالاً چین سیاست کنترل صادرات را حفظ خواهد کرد، چراکه این صنعت، برگ برنده مهمی برای پکن در تعاملات تجاری جهانی است.»
نظارت کامل بر زنجیره تولید؛ هدف نهایی پکن
بر اساس گزارش منابع مطلع، برنامه چین محدود به نظارت بر صادرات نیست. دولت در تلاش است تا کنترل کاملی بر کل زنجیره تولید، از استخراج و فرآوری تا توزیع، اعمال کند. این طرح شامل مقابله با استخراج غیرقانونی، قاچاق و فرار مالیاتی نیز می‌شود. اگر این سیستم به‌طور کامل اجرا شود، چین نه‌تنها در تولید بلکه در سیاست‌گذاری بین‌المللی عناصر نادر نیز دست بالا را خواهد داشت.
نتیجه‌گیری؛ زنگ هشدار برای صنایع جهانی
اقدامات اخیر چین بار دیگر توجه جهانی را به اهمیت راهبردی عناصر نادر جلب کرده است. در شرایطی که جهان به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر، خودروهای الکتریکی و فناوری‌های پیشرفته حرکت می‌کند، دسترسی پایدار به این مواد اهمیت فزاینده‌ای یافته است. کشورها و شرکت‌های بین‌المللی اکنون ناچار به بازنگری در زنجیره تأمین، سرمایه‌گذاری در اکتشافات جدید و کاهش وابستگی به چین خواهند بود.
