Şam – 22 Ağustos: Suriye, para biriminden iki sıfır kaldırılacak yeni banknotlar çıkarmaya hazırlanıyor. Bu geniş kapsamlı adım, yıpranmış Suriye lirasına güveni yeniden tesis etmeyi amaçlıyor. Haberi hem bankacılık hem de hükümet kaynakları doğruladı.
Bu karar, Aralık ayında Beşar Esad’ın devrilmesiyle sona eren 14 yıllık çatışmanın ardından başlatılan daha geniş bir mali ve parasal reform programının parçası. 2011’den bu yana Suriye lirası %99’dan fazlasını kaybederek çöktü.
Merkez Bankası para reformunu doğruladı
Suriye Merkez Bankası Başkanı Abdulkadir Husriye planı doğruladı ve bunu reformun “stratejik bir ayağı” olarak nitelendirdi.
“El Arabiya’ya konuşan” Husriye, “Değişime hazırlanmak için kamu ve özel bankalarla birlikte uzmanlardan oluşan komiteler kurduk” dedi ve yeni para birimini bir “zorunluluk” olarak tanımladı.
Kesin takvim hâlâ gözden geçirilmekte, ancak ticari bankalara ekim ortasına kadar hazırlık yapmaları emredildi. Resmî lansman 8 Aralık’ta – Esad’ın devrilişinin birinci yıldönümünde – gerçekleştirilecek.
Eski ve yeni banknotların aynı anda dolaşımda olacağı 12 aylık bir “geçiş dönemi” Aralık 2026’ya kadar sürecek.
Neden lira yeniden değerleniyor?
Dolar karşısında 10.000 liraya kadar çıkan (savaştan önce 50 liraydı) kur nedeniyle günlük işlemler neredeyse imkânsız hale geldi. Alışveriş yapanlar, yalnızca gıda satın almak için genellikle 5.000 liralık banknotlardan oluşan torbalar taşımak zorunda kalıyor.
Merkez Bankası’nın beklentileri:
-
Günlük işlemleri basitleştirmek ve nakit kullanımındaki zorlukları azaltmak.
-
Resmî bankacılık sisteminin dışında dolaşan yaklaşık 40 trilyon lirayı kontrol altına alarak para arzı denetimini iyileştirmek.
-
Banknotlarda Esad ve babası Hafız Esad’ın resimleri bulunduğundan, Esad döneminden sembolik bir kopuşu işaret etmek.
Rusya’da basım
Ticari bankacılık kaynaklarına göre Suriye, yeni banknotların basımı için Rusya’ya ait devlet şirketi Goznak ile anlaşmaya vardı. Goznak, Esad döneminde de Suriye parasını basmıştı.
Anlaşmanın, Temmuz ayı sonunda Moskova’yı ziyaret eden üst düzey bir Suriye heyeti sırasında kesinleştiği bildirildi.
Siyasi ve ekonomik yansımalar
Yeniden değerleme hem sembolik hem de pratik açıdan önem taşıyor.
Suriye’nin yeni yönetimi, ekonomiyi açmak amacıyla yabancı para birimleri üzerindeki kısıtlamaları kaldırdı. Ancak ülke hâlâ yoğun bir şekilde dolarize olmuş durumda. Akaryakıt, gıda ve tüketim mallarının fiyatları çoğunlukla doğrudan ABD dolarıyla belirleniyor. Bu durum, yeni liranın güçlü bir düzenleyici denetim olmadan benimsenemeyeceği endişesini doğuruyor.
Birleşmiş Milletler danışmanı ekonomist Karam Şaar, Esad dönemine ait banknotların kaldırılmasının siyaseten gerekli olduğunu ancak riskler taşıdığını söyledi:
“Yeniden değerleme tüketicileri, özellikle yaşlıları, şaşırtabilir ve ülke genelinde uygulanması için net bir çerçeve yok” dedi.
Şaar, 20.000 veya 50.000 liralık daha büyük banknotların piyasaya sürülmesinin benzer sonuçlar verebileceğini, ancak çok daha düşük maliyetle yapılabileceğini, böylece yüz milyonlarca dolara mal olabilecek bir reformdan kaçınılabileceğini belirtti.
Sonraki adımlar
Merkez Bankası, geçiş sürecini halka anlatmak için ülke çapında bir bilgilendirme kampanyası hazırlıyor. Bankalara, altyapılarını geliştirmeleri, otomatik sistemleri test etmeleri ve nakit yönetim kapasitelerini artırmaları talimatı verildi.
Tüm bu çabalara rağmen, yeniden değerlemenin Suriye’nin kırılgan ekonomisini istikrara kavuşturup kavuşturamayacağı – yoksa yalnızca pahalı bir girişim olarak kalacağı – hâlâ belirsizliğini koruyor.
