Yenilenebilir enerji teknolojilerinin manşetleri süslediği, sürdürülebilirliğin ön planda tutulduğu günümüzde; rüzgar, güneş ve batarya devrimleri hız kazanırken, doğal gaz hâlâ dünyanın enerji tedarikinde vazgeçilmez rolünü sürdürüyor. 2025 Dünya Enerji İstatistikleri Raporu, doğal gazın küresel enerji güvenliğinde ne kadar kritik bir aktör olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor. Karbonsuzlaşma baskılarına rağmen, doğal gaz; evleri ısıtan, sanayiye hayat veren, elektrik santrallerini besleyen ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracatıyla kıtaları birbirine bağlayan temel kaynak konumunda.
Üretimde Liderler: Amerika’nın Kaya Gazı Devrimi
2024 yılında, dünya doğal gaz üretimi 398 milyar fit küp/gün ile rekor kırdı. Amerika Birleşik Devletleri neredeyse 100 milyar fit küp/gün üretimle bu alanda açık ara liderliğini sürdürüyor. Her ne kadar üretim, 2023’ün zirvesinin hafif altında olsa da, ABD’nin rakibi Kanada’nın üretiminin beş katı düzeyinde. Bu büyük başarı, son yirmi yılda şist (kaya) gazı devrimi sayesinde gerçekleşti – ABD’yi enerji anlamında dışa bağımlılıktan kurtardı ve ülkeyi LNG ihracatında dünyanın tepesine taşıdı.
Rusya ise, günlük 60,8 milyar fit küple hâlâ ikinci sırada bulunuyor. Ancak Avrupa piyasalarındaki önemli kayıplar, yaptırımlar ve geciken altyapı projeleriyle mücadele ediyor. Asya’ya yönelme çabaları ise, lojistik ve siyasi engeller nedeniyle istenilen ivmeye ulaşamadı.
Diğer önemli üreticiler şöyle:
- İran ve Katar: Sırasıyla 25 ve 17 milyar fit küp/gün ile Orta Doğu’nun enerji dengesini belirliyor.
- Çin: Şu anda 23 milyar fit küp/gün seviyesinde ve son on yılda üretimini ikiye katladı. Ülkenin kömürden çıkış ve çevresel temiz enerji stratejileri burada öne çıkıyor.
- Avustralya: 14 milyar fit küp/gün üretim kapasitesiyle stratejik LNG ihracatçısı; ancak, regülasyonlar ve yaşlanan sahalar nedeniyle üretimi artış zorluğu çekiyor.
- Afrika: Cezayir 9,1 milyar fit küp/günle kıtanın lideri; Mısır ve Nijerya ise geriden geliyor. Altyapı eksikliği ve düşük yatırım, büyümeyi sınırlıyor.
Burada dikkat çeken önemli bir trend var: Son on yılda doğal gaz büyümesinin yarısından fazlası OECD ülkelerinde gerçekleşti. AB’deki güçlü daralmaya rağmen, doğal gazın esneklik ve güvenilirliği gelişmiş ekonomilerde bile olmazsa olmaz.
Tüketim Trendleri: Asya’nın Artan Talebi
2024’te, dünyadaki toplam doğal gaz tüketimi de üretime paralel şekilde 398 milyar fit küp/gün ile rekor kırdı. Amerika Birleşik Devletleri, 87 milyar fit küp/günle (küresel toplamın %22’si) tartışmasız lider. Sonrasında Rusya (46) ve Çin (42) geliyor. Çin’in bu alandaki hızlı yükselişi, kömürden çıkış ve sanayinin yeniden yapılanmasıyla doğrudan ilişkili.
Diğer ana tüketiciler:
- İran (24): Büyük ölçüde iç taleple.
- Kanada, Suudi Arabistan (12): Elektrik üretimi ve petrokimya.
- Japonya, Almanya (9): Hafif azalan bir eğimde, enerji verimliliği ve yenilenebilirlerin artışıyla.
- Hindistan (6,8): Gübre ve elektrik üretiminde kademeli artış.
Asya-Pasifik bölgesi artık Kuzey Amerika ile neredeyse aynı seviyede; bu coğrafya günümüzde küresel talebin %23’üne yakın bir pay oluşturuyor. Son 10 yıldaki küresel tüketim artışının %74’ü OECD dışı ülkelere kaydı – bu da enerji jeopolitiğinde dengeyi temel olarak değiştiriyor.
Afrika da Cezayir, Mısır ve Nijerya ile enerji ulaşımında öne çıkan bir bölge olmaya başladı.
LNG: Piyasanın Gerçek Oyun Değiştireni
Son on yıl içinde, LNG ihracatındaki patlama, doğal gaz piyasasında kuralları değiştirdi. Küresel LNG ihracatı 2024’te 53 milyar fit küp/gün seviyesine ulaştı (2010’a göre üç kat artış). ABD, 11 milyar fit küp/gün ile açık ara lider. Bir zamanlar ithalatçı olan ABD, bugün Avrupa ve Asya’nın en önemli LNG tedarikçisi.
Katar ise ciddi kapasite yatırımlarıyla güçlü bir rakip; Avustralya ise mevcut altyapı sorunlarına rağmen önemli oyuncu. Rusya ise yaptırım nedeniyle 4,3 milyar fit küpte sınırlı. Afrika ise, Nijerya ve Cezayir’in toplam 4,9’luk katkısıyla yükseliyor. Papua Yeni Gine gibi yeni oyuncular piyasaya hızla giriyor.
Bugün LNG zincirinin 5 kıtaya yayılması; piyasanın esnekliğini, şeffaflığını ve rekabetini yükseltti. Toptan satış ve fiyat oluşumu daha likit ve güvenli hale geldi.
iXDeep Analizi: Finansal Piyasalara Etkisi – Forex ve Kripto
Doğal Gazın Direnci ve LNG Genişlemesi: Piyasa Volatilitesine Yeni Bir Boyut
Doğal gazın temel enerji kaynağı olarak yerini sağlamlaştırması, finansal piyasalarda (Forex ve Kripto dahil) güçlü etkilere yol açıyor:
- Forex: ABD’nin LNG ihracattaki egemenliği, enerji ticaretinde doların üstünlüğünü perçinliyor. Enerji ihracatçısı ülkelerin para birimleriyle (USD/CAD, AUD/USD, NOK/USD) olan paritelerde, küresel tedarik ve çıkış akımları dalgalanmayı artıracak.
- Emtia Piyasası: Doğal gaz vadeli işlemleri, volatilite arayan yatırımcılar ve enerji endeksi takibi yapan kurumlar için ana araçlardan biri; arz ve fiyat şokları petrol, petrokimya ve hatta tarımsal emtia piyasalarına hızla sirayet ediyor.
- Gelişen Piyasalar: Gaz zengini ülkeler yatırım için cazip olabilir, ancak Afrika ve Asya’daki altyapı ve yönetişim riskleri yatırımcının dikkatini çekmeli.
- Kripto Piyasası: Doğrudan ilişki sınırlı olsa da, “enerji tokenizasyonu”, LNG ve karbon haklarının blok zincirde dijitalleştirilmesi, DeFi dünyasında giderek konuşulur hale geldi. Enerji ile bağlantılı yeni token’lar ve volatil piyasalar, kripto yatırımcısı için yeni fırsatlar ve riskler doğurabilir.
Gelecek dönemde karbon yakalama, hidrojen karışımları ve metan yönetimiyle ilgili regülasyonlar; hem fiziksel hem de finansal piyasalarda yeni fırsatlar ve dinamikler yaratacaktır.
